صد رنگ رنگ

رنگ در موسيقى معاصر ايران (موسيقى بعد از دوره‏ى قاجار) به فرمى موزون و غيرآوازى در ميزان شش‏هشتم اطلاق مى‏شود كه سرعتى متوسط يا نيمه‏تند دارد، همان قالب موسيقايى كه رقص فارسى يا به عبارت بهتر رقص تهرانى با آن انجام مى‏شود. اما در موسيقى پيش از اين دوره كه بيشتر موسيقى رديفى است تمام آهنگ‏هاى موزون انتهاى رديف دستگاه‏ها رنگ نام دارند. به همين دليل رنگ در رديف مى‏تواند در هر ميزانى ارائه شود. بعضى از رنگ‏هاى رديف در وزن شش‏چهارم و سنگين‏اند مثل رنگ نستارى در دستگاه نوا، و بعضى در قالب ميزان دوچهارم مانند رنگ حربى در دستگاه ماهور و بعضى در ميزان شش‏هشتم همچون رنگ شهرآشوب در دستگاه شور يا ماهور. سابقه‏ى ورود اين واژه به موسيقى، حداكثر به اوايل دوره‏ى صفويه مى‏رسد. بى‏ترديد واژه‏ى رنگ از زبان هندى اخذ شده است. در فرهنگ موسيقى هند واژه‏ى تركيبى رنگ بهم به معنى جايگاه رقص است.